EVLAT EDİNME

Soy bağının kurulma yollarından biriside evlat edinmedir. Bu soy bağı ilişkisi kan bağı ile kurulmadığından bu şekilde doğan soy bağına ‘yapay soy bağı’ denilmektedir.

Evlat edinme kurumu yeni bir kurum olup eski hukukumuzda evlat edinme kurumu var olabilmiş değildir. Türk medeni kanunumuzun 305.md ,320.md ye kadar olan kısımları evlat edinmeye ayrılan kısımlardır.

Evlat edinmenin hukuki mahiyeti tartışmalıdır. Prof. Dr. Turgut AKINTÜRK evlat edinmeyi medeni hukuk işlemi olarak nitelendirmektedir.

Evlat edinme ya birlikte evlat edinme yoluyla olur ya da tek başına evlat edinme yoluyla olur.Aşağıda bu konuları ayrıntılı olarak ele alacağız.

KÜÇÜKLERİN EVLAT EDİNİLMESİ

Medeni kanun evlat edinme kurumunu düzenlerken ağırlığı küçüklerin evlat edinilmesi konusuna vermiştir.Medeni kanunun sekiz md.si bu konuları kapsar.

A)GENEL ŞARTLAR

Kanun koyucu küçüklerin evlat edinilmesine genel şart olarak üç tür şart koymuştur.

1)Küçüğün bakılmış ve eğitilmiş olması: MK md.305 Bir küçüğün evlat edinilmesi, evlat edinen tarafından bir yıl süreyle bakılmış ve eğitilmiş olması koşuluna bağlıdır.

2)Evlat edinmenin küçüğün yararına olması: MK md.305/2 Evlat edinmenin her halde küçüğün yararına bulunması ve evlat edinenin diğer çocuklarını hakkaniyete aykırı bir biçimde zedelememesi gerekir.

3)Diğer çocukların yararlarının zedelenmemesi: Kanun koyucumuz bu düzenlemeyle alt soyu bulunan kişilere de bir veya birden çok küçüğü evlat edinebilme imkanını tanımaktadır. Evlat edinmenin diğer çocukları zedelemeyeceğini düşünmek büyük yanılgı olur kanun koyucu bundan hareketle zedelenmeyi göz önünde bulundurarak ‘hakkaniyete aykırı bir biçimde zedelenmemesi gerekir.’ Diyerek en azından zedelenmeyi en aza indirgemeye çalışmıştır.

Evlat edinmeye karar verecek olan hakimin karar vermeden önce, kanunun öngördüğü genel şartların yerine getirilip getirilmediğini tespit etmesi gerekir.Yetkili ve görevli hakimlerimizin bu konuda gösterecekleri özen ve duyarlılık sayesindedir ki, küçüklerin evlat edinilmelerinde ortaya çıkabilecek olumsuzluklar önlenebilecektir.

B)ÖZEL ŞARTLAR

Küçüklerin evlat edinilmesiyle ilgili olarak genel şartların yanında evlat edinmede başka bir takım şartlar daha aranmaktadır. Bu şartları aşağıda ele alacağız.

1)BİRLİKTE EVLAT EDİNMEDE

a)Eşlerin birlikte evlat edinme gerekliliği: Medeni Kanun bir küçüğü veya aranılan şartları taşıyan ergin ya da kısıtlı bir kişiyi birlikte evlat edinebilme hakkını  sadece eşlere tanımakta,evli olmayanlara evlat edinme hakkını tanımamaktadır.MK md.306/1 ‘Eşler,ancak birlikte evlat edinebilirler.’

b)Eşlerin birlikte evlat edinme şartları

1)Ya beş yıldan beri evli olma

2)Ya da otuz yaşını doldurmuş bulunma

c)Eşlerin birlikte evlat edinme gerekliliğinin istisnaları: iki istisna söz konusudur.

1)DİĞER EŞİN ÇOCUĞUNU EVLAT EDİNME: MK md.306/3 Eşiyle en az iki yıldan beri evli olması veya otuz yaşını doldurmuş bulunması şartıyla, diğerinin çocuğunu evlat edinebilir.

2)BİRLİKTE EVLAT EDİNMENİN MÜMKÜN OLAMAMASI: MK md 307/2 Otuz yaşını doldurmuş olan eş,diğer eşin ayırt etme gücünden sürekli olarak yoksunluğu veya iki yılı aşkın süreden beri nerede olduğunun bilinmemesi ya da mahkeme kararıyla iki yılı aşkın süreden beri eşinden ayrı yaşamakta olması yüzünden birlikte evlat edinmenin mümkün olmadığını ispat etmesi halinde,bir küçüğü tek başına evlat edinebilecektir.

2)TEK BAŞINA EVLAT EDİNMEDE:

a)Otuz yaşını doldurmuş olma:

b)Eşin birlikte evlat edinmesinin imkansız olması: Otuz yaşını doldurmuş bulunan bir eş için bir küçüğü veya ergin kişiyi diğer eşiyle birlikte evlat edinmesi imkansız hale gelmiş ise, kanun koyucu istisna olara bu eşe tek başına evlat edinebilme hakkı tanımıştır.

3)EVLAT EDİNEN İLE EDİNİLEN ARASINDAKİ YAŞ FARKI:

MK md.308/1 Evlat edinilenin, evlat edinenden en az on sekiz yaş küçük olması şarttır.

4)KÜÇÜĞÜN RIZASI

MK md.308/2 Ayırt etme gücüne sahip olan küçük, rızası alınmadıkça evlat edinilemez.

5)KÜÇÜĞÜN ANA VE BABASININ RIZASI

MK md.309/1 Bir küçüğün evlat edinilmesi ancak onun ana ve babasının rızasıyla mümkün olabilir.

a)rızanın şekli: Küçüğün evlat edinilmesi için gerekli olan rıza,küçüğün veya ana babasının oturdukları yer mahkemesinde sözlü veya yazılı olarak açıklanır ve tutanağa geçirilir.Ana ve babanın her ikisinin de rızası gereklidir.Ana baba ayrı yaşamakta olsalar, hatta boşanmış bulunsalar dahi her ikisinin rızası olmadıkça küçük evlat edinilemez.

 b)rızanın zamanı: MK md.310/1 Rıza, küçüğün doğumunun üzerinden altı hafta geçmeden önce verilemez.  

Ana ve babanın verdikleri rızadan birden fazla caymaları ve rızalarını birden fazla geri almaları söz konusu olmayacaktır.

c)rızanın aranması: Bu şarta istisna getirilmiş bulunmaktadır.

-RIZA ARAMAMANIN ŞARTLARI:

1.Ana ve babadan birinin kim olduğu veya uzun süreden beri nerede oturduğu bilinmiyorsa veya ayırt etme gücünden sürekli olarak yoksun bulunuyorsa,

2.Ana ve babadan biri küçüğe karşı özen yükümlülüğünü yeterince yerine getirmiyorsa.

6)VESAYET DAİRELERİNİN İZNİ:

md.463 b.1 Evlat edinilecek küçük vesayet altında bulunuyorsa, ancak vesayet dairelerinin,yani vesayet makamı ile denetim makamının izniyle evlat edinebilir.

MK md.308/3 küçük ayırt etme gücüne sahip bir küçük olsa bile,vesayet dairelerinin iznine ihtiyaç vardır.

ERGİNLERİN VE KISITLILARIN EVLAT EDİNİLMESİ

A)EVLAT EDİNENİN ALTSOYUNN AÇIK MUVAFAKATİNİN BULUNMASI

Yeni düzenlemeye göre, alt soyu bulunan kişiler bundan böyle 313. Md de aranılan şartlara ek olarak alt soyunun açık muvafakatini ile ergin veya kısıtlıları evlat edinebileceklerdir.

B)EVLAT EDİNİLENİN BELLİ ÖZELLİKLERİNİN OLMASI

Yeni medeni kanun ergin veya kısıtlı olan herkesin evlat edinebilmesi imkanını ortadan kaldırmıştır.Bu durumda bir ergin veya kısıtlı ancak aşağıdaki hallerden biriyle evlat edinebilecektir.

1.Bedensel veya zihinsel özrü sebebiyle sürekli olarak yardıma muhtaç ve

Evlat edinen tarafından enaz beş yıldan beri bakılıp gözetilmekte ise veya

2.Evlat edinen tarafından, küçükken enaz beş yıl süreyle bakılıp gözetilmiş ve eğitilmiş ise veya

3.Diğer haklı sebepler mevcut ise evlat edinilen, enaz beş yıldan beri evlat edinen ile aile halinde birlikte yaşamakta ise

C)EŞİN RIZASI

MK md.313/2 Evlat edinilmek istenen kişi evli ise, ancak eşinin rızasıyla evlat edinilebilir.

EVLAT EDİNMENİN ŞEKLİ VE USULÜ

A)ARAŞTIRMA VE DİNLEME:Evlat edinmeye, ancak esaslı sayılan her türlü durum ve koşulların kapsamlı biçimde araştırılmasından, evlat edinen ile edinilenin dinlenilmelerinden ve gerektiğinde uzmanların görüşünün alınmasından sonra karar verilir.

MK md.316/2 Araştırmada özellikle evlat edinen ile edinilenin kişiliği ve sağlığı, karşılıklı ilişkileri, ekonomik durumları, evlat edinenin eğitme yeteneği, evlat edinmeye yönelten sebepler ve aile ilişkileri ile bakım ilişkilerindeki gelişmelerin açıklığa kavuşturulması gerekir.

B)MAHKEME KARARI: Evlat edinme işlemi, evlat edinen ile evlat edinilen arasında yapılacak bir sözleşmeyle değil, mahkemenin vereceği bir kararla tamamlanacaktır.Evlatlık ilişkisi mahkeme kararı ile birlikte kurulmuş olmaktadır.

C)BAŞVURUDAN SONRAKİ DEĞİŞMELER: MK md.315/2 ye göre evlat edinme başvurusundan sonra evlat edinenin ölümü veya ayırt etme gücünü kaybetmesi, diğer şartlar bundan etkilenmediği takdirde, evlat edinmeye daha doğru bir deyişle evlat edinme kararının verilmesine engel olmayacaktır.

Verilmiş olan rızanın geri alınması evlatlık kararının verilmesini engelleyecektir.

EVLAT EDİNMENİN HÜKÜMLERİ

A)KİŞİSEL SONUÇLAR BAKIMINDAN

1)SOYADI: Evlatlık küçük ise evlat edinenin soyadını alır.Evlat edinen isterse çocuğa yeni bir ad verebilir.Ergin olan evlatlık, evlat edinilme sırasında dilerse evlat edinenin soyadını alabilir.

2)VATANDAŞLIK: Evlat edinme evlatlığın vatandaşlığına tesir etmez.Ancak, küçük olan evlatlık, vatansız olur veya anası babası bulunmaz yahut nerede olduğu bilinmez ise bir türk tarafından evlatlığa alınmakla Türk vatandaşı olur.

3)HISIMLIK: Kan hısımlığı söz konusu değildir.Burada ki hısımlık sadece evlat edinenle evlatlık arasında doğar.Evlatlık ve alt soyu evlat edinene kan hımsı gibi mirasçı olurlar.

4)EVLENME YASAĞI: Mahkemece evlat edinme kararının verilmesiyle birlikte, evlat edinen ile evlatlık veya onlardan biri ile diğerinin alt soyu ve eşi arasında kesin evlenme yasağı doğar.

KAYNAK: Prof. Dr. Turgut AKINTÜRK  Türk Medeni Hukuku  ikinci cilt AİLE HUKUKU

  

 Sinem SAÇKAN